اگر حتی پس از 9 ساعت خواب، احساس خستگی و خواب آلودگی می کنید، ضربان قلب شما افزایش یافته و هنگام بلند شدن ناگهانی، سرتان گیج می رود، این علائم ممکن است نشان دهنده کمبود اکسیژن یا هیپوکسی باشد.
کمبود اکسیژن (هیپوکسی) چیست؟
هیپوکسی، کاهش فشار اکسیژن در خون شریانی است که منجر به کمبود اکسیژن در بافت ها، اختلالات متابولیک و عوارض متعددی می شود. اولین علامت قابل توجه ممکن است تنگی نفس باشد که به عنوان مشکل در نفس کشیدن یا احساس کمبود هوا درک می شود. شایع ترین علل هیپوکسی بیماری های تنفسی و قلبی عروقی است. انواع مختلفی از هیپوکسی وجود دارد که در علت این اختلال متفاوت می باشند. درمان هیپوکسی اغلب شامل درمان بیماری است که منجر به کاهش میزان اکسیژن در خون شده است.
انواع هیپوکسی چیست؟
انواع مختلفی از هیپوکسی در بدن وجود دارد که به شرح زیر طبقه بندی می شوند:
هیپوکسی هیپوکسمی
کمبود اکسیژن خون در جریان خون به بافت ها است و هیپوکسمی نیز نامیده می شود.
هیپوکسی هیپرمیک
کمبود اکسیژن در بافت ها باعث می شود که خون قادر به حمل اکسیژن لازم به دلیل تولید ناکافی گلبول های قرمز خون نباشد.
هیپوکسی راکد/ گردش خون
جریان خون ضعیف در یک منطقه خاص یا در سراسر بدن منجر به کمبود اکسیژن در بافت ها می شود.
هیپوکسی هیستیوتوکسیک:
- شرایطی که در آن اکسیژن کافی توسط ریه ها وارد بدن شده و به بافت ها می رسد، اما بافت ها در استفاده از آن مشکل دارند، هیپوکسی هیستیوتوکسیک نامیده می شود.
هیپوکسی سیتوپاتیک:
- شرایطی که در آن اکسیژن به طور مناسب توسط بافت ها استفاده می شود، اما نیاز بیشتری برای اکسیژن وجود دارد، هیپوکسی سیتوپاتیک است.
علت کمبود اکسیژن چیست؟
هیپوکسی حاد ممکن است ناشی از موارد زیر باشد:
- آسم
- چاقی
- شوک
- دیابت
- کم خونی
- استرس مزمن
- ذات الریه شدید
- ورید های واریسی
- نارسایی حاد قلبی
- عوارض بارداری
- استنشاق دود یا سم
- نوشیدن بیش از حد آب
- واسکولیت (التهاب رگ)
- انسداد راه هوایی یا خفگی
- بیماری های قلبی عروقی
- پانکراتیت حاد (التهاب پانکراس)
- دیاتز خونریزی (تمایل به خونریزی)
- سپسیس (نوعی التهاب در سراسر بدن)
- سوختگی های گسترده یا ضربه های متعدد
در ادامه علل ها
- اعتیاد به نیکوتین و سوء مصرف الکل، رزین‌های نیکوتین آلوئول‌ها را مسدود می‌کنند.
- کمبود اکسیژن در هوا، این امر به ویژه در مناطق کوهستانی مرتفع یا در اتاق های کوچک و بدون تهویه قابل توجه است.
- تغذیه ناکافی منجر به کمبود ویتامین ها و ریز عناصر، در درجه اول آهن و ویتامین های B، که برای جذب اکسیژن ضروری هستند، می شود. آهن عنصر اصلی هموگلوبین، پروتئین پیچیده خون است که گلبول های قرمز خون را که اکسیژن را انتقال می دهند را می سازد.
- بیماری های دستگاه تنفسی یکی از دلایل اصلی بروز هیپوکسی می باشند، اگر به طور جدی مبتلا به برونشیت یا ذات الریه شده اید، بنابراین اندام تنفسی ما تا حدی توانایی جذب اکسیژن را از دست می دهد. برای جلوگیری از بیماری های تنفسی، درمان فرآیندهای التهابی و پیروی از توصیه های پزشکان ضروری است.
- وضعیت بد محیطی بزرگترین خطر غلظت بالای مونوکسید کربن در هوا است. این ماده هنگام استنشاق با هموگلوبین ترکیب شده و تبادل گاز در بدن را مختل می کند. برخی از گازهای مضر (مانند دی اکسید گوگرد و دی اکسید نیتروژن) به ساختار ریه ها آسیب می رسانند.
- سبک زندگی بی تحرک یا ورزش بیش از حد، افرادی که سبک زندگی کم تحرک را ترجیح می دهند، به آرامی و بدون دریافت اکسیژن کافی نفس می کشند. هیپوکسی بیش از حد زمانی ایجاد می شود که جذب آن توسط بافت ها در پس زمینه افزایش فعالیت مختل شود، زمانی که نیاز به اکسیژن به طور قابل توجهی از جریان واقعی آن به اندام ها بیشتر شود.
کمبود اکسیژن چه علائمی دارد؟
به طور مستقیم به میزان کمبود اکسیژن بستگی دارد. هیپوکسی حاد در عرض چند دقیقه یا چند ساعت تحت تأثیر یکی از علل فوق ایجاد می شود و علائم واضحی دارد (به عنوان مثال، با ادم ریوی آلرژیک). این فرم نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد، زیرا عواقب جبران ناپذیری برای بدن دارد. اما هیپوکسی مزمن می‌تواند ماه‌ها به‌طور نامحسوس ایجاد شود، علائمی بیان‌نشده داشته باشد. برای بدن خطر کمتری ندارد! چگونه بفهمیم که اکسیژن کافی وجود ندارد؟ اگر بیش از دو مورد از علائم زیر را برای مدت طولانی دارید، باید بیشتر مراقب بدن خود باشید و حتما با پزشک مشورت کنید:
- ضعف
- سردرد
- تورم پا
- خستگی سریع
- فشار خون پایین
- کاهش فشار خون
- سرگیجه دوره ای
- ضربان قلب سریع
- تنفس مکرر و عمیق
- رنگ پریدگی یا کبودی پوست
- تمرکز ضعیف و اختلال حافظه
- افزایش خواب آلودگی (به ویژه در طول روز)
- تورم اندام تحتانی (نشانه ای از نارسایی قلبی)
- رنگ پریدگی، سیانوز پوست (و در صورت مسمومیت با مونوکسید کربن، قرمزی)
- افزایش تعداد و عمق تنفس و با تخلیه مرکز تنفسی، تنفس نادر و سطحی می شود.
- به دستان خود توجه کنید. در هیپوکسی مزمن، ناخن ها شکلی گرد پیدا می کنند و فالانژهای انگشتان ضخیم می شوند.
کمبود اکسیژن چه عوارضی دارد؟
- تشنج
- رفلاکس
- کم خونی
- حمله قلبی
- تهوع و استفراغ
- از دست دادن هوشیاری
- تخریب گلبول های قرمز
- آسیب به مراکز تنفس و گردش خون
- نقض عملکردهای بینایی، شنوایی، گفتاری
- پنومونی (از جمله عارضه عفونت کروناویروس)
- در موارد پیشرفته، ادم مغزی ایجاد می شود، که منجر به عواقب جدی مانند توقف عملکرد طبیعی اندام ها و در نتیجه کما می شود.
عدم درمان، هیپوکسی حاد و گسترده منجر به مرگ سلولی، نارسایی چند عضوی و در نهایت مرگ می شود.
روش های درمان هیپوکسی
- گاهی اوقات، برای مبارزه با هیپوکسی، تهویه اتاق یا راه رفتن در هوای تازه کافی است. در موارد هیپوکسی که ناشی از بیماری های ریوی، قلب، خون یا مسمومیت بوده است، اقدامات جدی تری لازم است.
- استفاده از تجهیزات اکسیژن درمانی (اجاره دستگاه اکسیژن ساز، اجاره کپسول اکسیژن و…) یکی از روش های اصلی درمان است زیرا در هیپوکسی مزمن تنفسی، اکسیژن تراپی به اشباع خون با اکسیژن و حذف دی اکسید کربن از ریه ها کمک می کند.
- استفاده از گشادکننده های برونش، ضد هیپوکسان ها، داروهای مسکن تنفسی
- انتقال خون، تحریک خون سازی
- گردش خون، عملیات اصلاحی بر روی قلب و (یا) عروق خونی، گلیکوزیدهای قلبی و سایر داروها با اثر کاردیوتروپیک. ضد انعقاد، عوامل ضد پلاکت
- هیستوکسیک (بافت) ، پادزهر برای مسمومیت، تهویه مصنوعی ریه ها، داروهایی که استفاده از اکسیژن توسط بافت ها را بهبود می بخشد.
- درمان هیپوکسی با هدف بازگرداندن عملکرد اشباع اکسیژن بافت ها و از بین بردن علل ایجاد بیماری انجام می شود.
چگونه کمبود اکسیژن را تشخیص دهیم؟
تشخیص هیپوکسی نه تنها شامل تعیین میزان گرسنگی اکسیژن، بلکه همچنین شناسایی اختلالات همراه است:
- استفاده از دستگاه پالس اکسیمتری (اصلی ترین و در دسترس ترین روش برای تعیین درجه اشباع اکسیژن خون می باشد) که شما می توانید با بهره مندی از خدمات خرید، فروش و اجاره تجهیزات پزشکی از مجموعه پژواک درمان این دستگاه پرکاربرد را تهیه کنید. شایان ذکر است که مقدار نرمال اکسیژن در خون باید بین 95٪ الی 100% باشد.
- سونوگرافی یا اکوکاردیوگرافی
- تجزیه و تحلیل خون عمومی
- نوار قلب
چگونه از هیپوکسی جلوگیری کنیم؟
- بهترین پیشگیری یک سبک زندگی سالم است. سعی کنید تأثیر عوامل خارجی و داخلی منفی را که در جذب اکسیژن اختلال ایجاد می کنند، به حداقل برسانید.
- اول از همه، رژیم غذایی خود را اصلاح کنید. برای تامین خون با گلبول های قرمز با کیفیت بالا، مصرف منظم ویتامین ها و مواد معدنی ضروری است.
- قانون “رنگین کمان در بشقاب” را به خاطر بسپارید: پنج تا هفت نوع میوه و سبزی مختلف در روز بخورید، سعی کنید سبزیجات با رنگ های مختلف را انتخاب کنید. برای جذب اکسیژن در ریه ها، چربی ها باید در رژیم غذایی وجود داشته باشند. کمبود آن ها باعث کمبود سورفکتانت (ماده ای که از چسبیدن آلوئول ها به هم جلوگیری می کند) می شود، این چربی ها هستند که منبع انرژی در هنگام هیپوکسی هستند. البته، ما در مورد چربی های ترانس مضر صحبت نمی کنیم. غذاهای غنی از چربی های سالم مانند ماهی، زیتون، آجیل، تخم مرغ، روغن های گیاهی تصفیه نشده.
- از اثرات منفی الکل و تنباکو بر روی ریه های خود آگاه باشید. بهتر است به طور کلی از آن ها خودداری کنید یا استفاده را به حداقل برسانید.
- ورزش متعادل به بازیابی سطح اکسیژن در خون کمک می کند. 10000 قدم در روز ساده ترین دستور العمل برای سلامتی است. تمرینات هوازی را در برنامه روزانه خود بگنجانید: دویدن، شنا، رقص، دوچرخه سواری، پیاده روینیر توصیه می شوند.
- تمرینات تنفسی در یک منطقه با تهویه مناسب یا در فضای باز باعث افزایش اکسیژن رسانی در عرض چند دقیقه می شود. در صبح، این تمرینحتی بیشتر از یک فنجان قهوه نشاط می بخشد. در طول روز می توانید جلسات پنج دقیقه ای تنفس دیافراگمی انجام دهید. روی یک صندلی بنشینید، نفس عمیق بکشید، به آرامی بازدم کنید و نفس خود را حبس کنید (بازدم باید طولانی تر از دم باشد!). بنابراین ما به طور مصنوعی یک هیپوکسی کوتاه مدت ایجاد می کنیم، پس از آن بدن متوجه کمبود اکسیژن می شود سپس چندین برابر بیشتر از حد معمول اکسیژن جذب می کند.
هیپوکسی مغزی چیست؟
هیپوکسی مغزی نتیجه عدم تامین اکسیژن کافی به مغز است. اغلب نتیجه نارسایی سیستم گردش خون است، به این معنی که مغز خون کافی برای اکسیژن رسانی مطلوب به مغز ندارد.این یک بیماری بسیار خطرناک است که نه تنها ممکن است باعث اختلال در عملکرد صحیح شود، بلکه در بسیاری از موارد منجر به مرگ بیمار می شود.
تفاوت بین هیپوکسی و هیپوکسمی چیست؟
هیپوکسمی سطح پایین اکسیژن در خون است، که باعث می‌شود خون اکسیژن کافی را به بافت‌ها نرساند. به عبارت دیگر هیپوکسمی کمبود اکسیژن در خون و هیپوکسی کمبود اکسیژن در بافت ها است.
آیا کمبود اکسیژن باعث گرسنگی می شود؟
با کمبود اکسیژن، بدن شروع به تولید انرژی از گلوکز می کند. مغز به کربوهیدرات نیاز دارد، ولع غیرقابل کنترلی برای شیرینی و تنقلات وجود دارد. احتمال افزایش وزن در هیپوکسی مزمن بسیار زیاد است.
هیپوکسی چه عواقبی بر سیستم عصبی مرکزی دارد؟
سیستم عصبی اولین اعضا در بدن است که از کمبود اکسیژن رنج می برد. مغز به 20 درصد از کل اکسیژنی که به بدن می رسد نیاز دارد. بنابراین حتی با کاهش جزئی سطح آن در خون بلافاصله علائمی مانند انواع سر درد، خواب آلودگی، بی حالی و اختلال در توجه ظاهر می شود. نوع شدیدتر هیپوکسی منجر به بی‌حسی، اختلال در هوشیاری، ادم مغزی و حتی مرگ می‌شود.
هیپوکسی و درد
در هیپوکسی، درد ها ی عضلانی نیز به دلیل تجمع اسید لاکتیک در بافت ها شایع است. و باعث میگرن نیز می شود.
هیپوکسی عملکرد قلب و سیستم گردش خون را مختل می کند.
در نبود اکسیژن، عضله قلب (میوکارد) ضعیف می شود، نمی تواند خون را به خوبی پمپاژ کند و به مرور زمان نارسایی مزمن قلبی رخ می دهد. کمبود طولانی مدت اکسیژن می تواند باعث حمله قلبی شود.
هیپوکسی مغزی چیست؟
هیپوکسی مغزی نتیجه عدم تامین اکسیژن کافی به مغز است. اغلب نتیجه نارسایی سیستم گردش خون است، به این معنی که مغز خون کافی برای اکسیژن رسانی مطلوب به مغز ندارد.این یک بیماری بسیار خطرناک است که نه تنها ممکن است باعث اختلال در عملکرد صحیح شود، بلکه در بسیاری از موارد منجر به مرگ بیمار می شود.
کلام آخر
در صورت ظاهر شدن علائم هیپوکسی، لازم است هوای تازه را برای بیمار فراهم کرده و سریعا با آمبولانس خصوصی تماس گرفته شود، چرا که تیم آمبولانس، اکسیژن مورد نیاز بیمار را در طول بستری تامین کرده و سپس فرد را به مراکز درمانی می رسانند.
در اینستاگرام پژواک درمان با ما همراه باشید.
