دهکیسه صفرا یا زهره به انگلیسی Gall bladder گلابی شکل بوده و طول آن 10 سانتی متر است که در هضم و جذب چربی های بدن نقش مهمی دارد اما گاهی در این فرایند چربی ها رسوب کرده و باعث ایجاد سنگ کیسه صفرا (Gallstone) نیز می شود.
سنگ کیسه صفرا چگونه تشکیل می شود؟
کیسه صفرا در قسمت تحتانی کبد واقع شده و همچنین صفرا ترشح مایعی است که توسط سلول های کبد تولید می شود که وظیفه جذب چربی ها بر عهده دارد. سنگ های صفراوی را می توان به طور کلی به عنوان رسوباتی توصیف کرد که در نتیجه رسوب اجزای صفرا از جمله بیلی روبین، پروتئین، رسوبات کلسترول، کربنات کلسیم یا بیلی روبینات در زهره ایجاد شده اند.
زنان بیشتر از مردان به این بیماری مبتلا می شوند.
عوامل ایجاد کننده سنگ در کیسه صفرا در افراد
سنگ ها در نتیجه اختلالات آنزیمی در کبد و دیسکینزی (اختلالات انقباض) مجاری صفراوی تشکیل می شوند. عوامل مستعد کننده برای رشد آن ها عبارتند از:
- سن بالا
- کاهش وزن سریع
- دیابت
- فیبروز کیستیک
- عفونت مزمن مجرای صفراوی
- هیپرتری گلیسیریدمی (تری گلیسیرید بالا در خون)
- مصرف غذاهای چرب
- عوامل هورمونی مانند بارداری چند قلو
- استعداد ژنتیکی
- دیابت
- چاقی
- برخی داروها (استروژن ها، داروهای ضد بارداری خوراکی، فیبرات ها)
- عوامل ایتروژنیک (مرتبط با درمان قبلی) که باعث ایجاد کلستاز می شود پروتزها، بخیه های جراحی و غیره
- شرایط پس از جراحی مانند برداشتن معده، سندرم روده کوتاه
- عفونت مزمن مجاری صفراوی
- فعالیت بدنی کم
شایان ذکر است که زنان 2 تا 3 برابر بیشتر از مردان به این بیماری مبتلا می شوند، به ویژه زنانی که که چندین بار زایمان کرده اند.
بیشتر بخوانید: انواع سردرد
علائم سنگ کیسه صفرا
سنگ‌های صفراوی کوچک پس از خوردن وعده‌های غذایی چرب هیچ علامتی ایجاد نمی‌کنند فقط در برخی افراد ممکن است باعث ناراحتی جزئی در قسمت بالای شکم شود. ظهور تغییرات متعدد ممکن است منجر به انسداد مجاری صفراوی شود وعلائم را تشدید کند. علائم مشخصه سنگ کیسه صفرا شامل موارد زیر می باشند:
- قولنج صفراوی
- درد در بالای ناف و درست زیر جناغ قفسه سینه با شدت بالا
- درد ناگهانی، حمله ای، تیز، معمولا در سمت راست (زیر قوس دنده ای)
- تابش درد به شانه راست یا ناحیه بین کتفی
- درد به طور دوره ای پس از غذاهای چرب و سخت هضم یا بعد از وعده های غذایی سنگین
- استفراغ
- لرز
- افزایش تعریق
- بی اشتهایی
- حالت تهوع
- اسهال یا نفخ
غذاهای ممنوعه در بیماری سنگ صفرا کدامند؟
برخی از غذاها و نوشیدنی‌هایی که ممکن است در صورت مصرف زیاد، تشکیل سنگ صفرا راافزایش دهند.عبارتند از:
-
چربی‌های اشباع شده
مصرف زیاد چربی‌های اشباع شده می‌تواند منجر به افزایش میزان کلسترول در صفرا و سنگ‌های صفراوی شود. بنابراین، باید از مصرف زیاد مواد چربی مانند
روغن‌های نیمه جامد و جامد، گوشت قرمز چرب، و محصولات لبنی با چربی بالا (مثل کره و پنیر) خودداری شود.
-
مواد غذایی پرکلسترول
مصرف زیاد مواد غذایی پرکلسترول مانند تخم‌مرغ، زبان، مغز و کبد حیوانات می‌تواند میزان کلسترول در صفرا را افزایش داده و فرایند تشکیل سنگ‌های صفراوی را تسهیل کند.
-
مواد غذایی پرقند
استفا قند و محصولات قندی می‌تواند باعث افزایش ترشح صفرا شود و فرایند تشکیل سنگ‌های صفراوی را تسریع کند.
-
مواد غذایی سنگین
مصرف غذاهای سنگین و خوراکی‌های پرچرب ممکن است فشار بیشتری بر روی سیستم گوارش و صفرا ایجاد کرده و تشکیل سنگ‌های صفراوی را تسهیل کند.
-
الکل
زیادروی درمصرف الکل می‌تواند باعث تحریک مجرای صفرا شود و منجر به افزایش ترشح صفرا و در نتیجه تشکیل سنگ‌های صفراوی شود.
-
نمک
مصرف بیش از حد نمک می‌تواند منجر به افزایش میزان کلسیم در ادرار و صفرا شود که ممکن است باعث تشکیل سنگ‌های صفراوی شود.
علائم سنگ کیسه صفرا در زنان چیست؟
بروز علائم در زنان و مردان معمولا شبیه هستند، اما سنگ کیسه صفرا در زنان اکثراً با درد حاد و ناگهانی در شکم به سمت راست ران و به سمت ناف همراه است. درد می تواند گسترش پیدا کند و باعث ایجاد درد و حساسیت در معده و قفسه سینه شود. در بعضی موارد، سنگ موجود در زهره می تواند باعث ایجاد حالت تهوع و استفراغ شود.
سنگ کیسه صفرا چگونه تشخیص داده می شود؟
یکی از آزمایش های اصلی که در تشخیص سنگ کیسه صفرا استفاده می شود، سونوگرافی شکم است که برای انجام آن می توانید از خدمات سونوگرافی در منزل پژواک درمان استفاده کنید. اگر بیمار شکایات مشخصی از زهره داشته باشد، این یک معاینه اولیه است. معاینه اولتراسوند امکان تعیین وجود رسوبات در زهره و به میزان کمتر در مجاری صفراوی را فراهم می کند. زمانی که این آزمایش برای هدف دیگری انجام شود، سنگ های بدون علامت به طور اتفاقی یافت می شوند.
هنگامی که علائم سنگ کیسه صفرا باقی می ماند و اسکن اولتراسوند سنگ موجود در کیسه صفرا را تشخیص نمی دهد، پزشک ممکن است تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) را در نظر بگیرد. در صورت نیاز ممکن است آزمایش‌های پیشرفته‌تری مانند کلانژیوپانکراتوگرافی رزونانس مغناطیسی (MRCP) انجام شود. MRCP بهترین روش غیر تهاجمی برای تشخیص سنگ زهره است.
راه های درمان سنگ صفرا
غیر جراحی
- لیتوتریپسی (Lithotripsy)
- داروهای سنگ شکن
- رژیم غذایی درمانی
جراحی
- لاپاراسکوپی (Laparoscopy)
- آندوسکوپی (Endoscopy)
- کوله سیستکتومی (Cholecystectomy)
سنگ های صفراوی علامت دار نشانه ای برای یک روش جراحی، کوله سیستکتومی هستند. این شامل از بین بردن حباب با رسوبات است. استاندارد روش لاپاراسکوپی است. این روش کوله سیستکتومی لاپاراسکوپی نامیده می شود. این روش را می توان به صورت کلاسیک با باز شدن دیواره شکم نیز انجام داد. در صورت وجود موارد منع جراحی، پزشک ممکن است انحلال دارویی سنگ ها را پیشنهاد کند.
انواع جراحی کیسه صفرا چگونه انجام می شود؟
انواع جراحی کیسه صفرا که به طور کلی در دو نوع انجام می شود به شرح زیر است:
-
کوله سیستکتومی لاپاراسکوپیک
رایج ترین روش برای جراحی کیسه صفرا کوله سیستکتومی لاپاروسکوپی است. این عمل با ایجاد برش های کوچک انجام می شود. یک لوله باریک به نام لاپاراسکوپ از طریق یک برش کوچک به داخل شکم منتقل می شود. داخل لوله یک چراغ کوچک و دوربین قرار دارد. پزشک از طریق یک برش کوچک دیگر کیسه صفرا را با استفاده از دستگاه های مخصوص برمی دارد. بعد از عمل معمولاً بیمار در همان روز مرخص می شود.
-
کوله سیستکتومی باز
در این نوع جراحی برش های بزرگ تری در شکم توسط پزشک برای برداشتن کیسه صفرا ایجاد می شود. پس از آن، بیمار برای چند روز در بیمارستان تحت نظر قرار می گیرد. کسانی که دچار اختلالات خونریزی، بیماری شدید کیسه صفرا، افراد دارای اضافه وزن و کسانی که در سه ماهه آخر بارداری هستند با جراحی باز کیسه صفرا درمان می شوند.
عوارض سنگ زهره چیست؟
عارضه ها یا عوارض بیماری سنگ زهره شامل کوله سیستیت (التهاب زهره) یا کلانژیت (بیماری کلیوی) ذکر شده است، اما همچنین: هیدروسل زهره، کله لیتیازیس در مجاری صفراوی و کوله سیستیت مزمن که ممکن است مستعد ابتلا به سرطان زهره باشد.
عوارض رایج
- تب
- لرز
- استفراغ
- رنگ تیره ادرار
- بالا رفتن تپش قلب
- افزایش فشار خون
- احساس تنگی نفس
مشاهده بیشتر: اعزام آمبولانس خصوصی
پیشگیری از سنگ کیسه صفرا
بهترین روش پیشگیرانه رعایت رژیم غذایی سالم می باشد.
- جلوگیری از چاقی و حفظ وزن طبیعی بدن
- کاهش مصرف چربی
- سبک زندگی سالم
- اجتناب از الکل
- افزایش فعالیت بدنی
چگونه می توان بررسی کرد که درد در ناحیه زهره می باشد؟
شایع ترین علامت مشکل در زهره درد متناوب است که به قولنج صفراوی معروف است. به طور معمول، بیمار درد شدید چنگ زدن یا ضربه‌ای را در قسمت بالای شکم تجربه می‌کند، معمولاً در سمت راست، که ممکن است به قسمت بالایی پشت نیز تابیده شود.
شاید علاقه مند باشید: تاثیر ماساژ بر بدن
نحوه درمان درد صفرا در خانه
- سعی کنید از کمپرس گرم در حالی که به پهلوی چپ خود دراز کشیده اید برای کاهش فشار و تسکین درد استفاده کنید. می توانید از یک بطری آب گرم یا پد گرمکن استفاده کنید.
- برای تسکین درد کیسه صفرا و آرام کردن اسپاسم، می توانید چای نعناع بنوشید.
- می توانید از مکمل های منیزیم استفاده کنید و پودر منیزیم را با آب گرم مخلوط کنید. منیزیم می تواند به تخلیه کیسه صفرا و تسکین حملات کیسه صفرا کمک کند.
آیا می توان سنگ در کیسه صفرا را دفع کرد؟
افراد می توانند سنگ را دفع کرده و از روش های های زیر استفاده کنند:
- شوک موجی صفراوی
- رژیم غذایی مناسب
- داروهای تجویز شده توسط پزشک معالج
- لیتوتریپسی (سنگ شکنی)
در چه صورتی برای دفع سنگ کیسه صفرا جراحی لازم است؟
- قطر بیش از 3 سانتی متر سنگ در زهره
- بروز بیماری های دیگر بر اثر سنگ در زهره
- علائم شدید فرد مانند تب، لرز و…
در هر صورت نظر نهایی را پزشک داده و طبق تجویز او باید راه درمانی مشخص شود.
عوارض برداشتن سنگ کیسه صفرا چیست؟
عوارض عبارتند از خونریزی، عفونت، آمبولی لخته خون و بیماری های سیستم گردش خون، آسیب تصادفی به سایر ساختارهای مجاور مانند روده کوچک یکی از عوارضی است که نیاز به درمان اصلاحی جراحی دارد.
امروزه بسیار به ندرت این عوارض رخ دهند ولی در برخی از موارد علت مرگ بعد از عمل کیسه صفرا می تواند عفونت های حاد در اندام اطراف و در خون شود که منجر به سپسیس یا گند خونی می شود.
اگر سنگ کیسه صفرا را عمل نکنیم چه می شود؟
درمان و عمل نکردن سنگ کیسه صفرا ای را که علامت و عوارضی مانند درد دارد، ممکن است منجر به التهاب اندام و همچنین عوارض بسیار جدی تری به شکل یرقان (انسداد مجاری صفراوی توسط سنگ های ورودی به مجاری صفراوی) یا پانکراتیت (نکروز لوزالمعده) حاد شود.
اکثر بیمارانی که شکایتی ندارند می توانند سال ها بدون هیچ مشکلی زندگی کنند. همچنین برای بیماران مسنی که هیچ عوارضی ندارند جراحی توصیه نمی شود.
اقدامات لازم قبل ازعمل جراحی کیسه صفرا
- مشورت با پزشک برای بررسی دقیق
- انجام تست های قبل از جراحی مانند: آزمایش خون، سونوگرافی
- ممکن است دکتر از شما بخواهد 8 ساعت قبل از عمل چیزی نخورید.
- قبل از جراحی پزشک خود را از داروهایی که مصرف می کنید مطلع سازید.
- توقف داروهایی مانند آسپرین، لوفارین و… که ممکن است، باعث خونریزی شود.
برای درمان سنگ کیسه صفرا چه بخوریم؟
- مصرف میوه ها و سبزیجات حاوی فیبر مانند سیر بسیار مفید می باشد.
- مصرف مواد غذایی حاوی مواد معدنی مانند ماهی، آجیل و نخود که منیزیم، کلسیم و… دارند.
- مواد خورادکی دارای ویتامین C مانند لیمو، توت فرتگی، کیوی و… مصرف شود.
آیا سنگ کیسه صفرا از طریق ادرار یا مدفوع دفع می شود؟
سنگ در کیسه صفرا با ادرار یا مدفوع دفع نمی شود زیرا در زهره قرار دارد و مجاری صفراوی را مسدود می کند.
چه اندازه سنگ صفرا نیاز به جراحی دارد؟
بهتر است سنگ های بزرگتر از 2.5 الی 3 سانتی متر (به دلیل خطر زخم های فشاری دیواره کیسه صفرا) جراحی شده و خارج شوند.
آیا ترکیدن کیسه صفرا باعث مرگ می شود؟
کیسه صفرا پر از چرک ممکن است با ایجاد پریتونیت چرکی (التهاب کل حفره شکمی) ترکیده شده که بدون درمان به موقع، منجر به مرگ فرد نیز می شود.
وجود سنگ در کیسه صفرا خطرناک است یا خیر؟
می توان گفت در بسیاری از موارد وجود سنگ در کیسه صفرا خطرناک نمی باشد و راه های درمان بسیاری دارد اما با این حال در صورت داشتن علائم سنگ زهره بهتر است اقدامات لازم توسط پزشک معالج انجام شود.
کیسه صفرا در کجا و در کدام سمت بدن قرار دارد؟
بین دنده های نهم و دهم، در سمت راست پایین کبد قرار دارد. کیسه صفرا گلابی شکل توسط مجاری صفراوی به دوازدهه متصل است.
کلام آخر
سنگ کیسه صفرا یک بیماری شایع است که با پیشگیری از مصرف خوراکی های چرب و استفاده از میوه و سبزیجات می توان از بروز این بیماری جلوگیری کرد. در صورت مشاهده علائم می توانید از خدمات پزشکی پژواک درمان که شامل ویزیت پزشک در منزل، آزمایش در منزل و… استفاده نمایید.
در اینستاگرام پژواک درمان با ما همراه باشید.
